ANONİM ŞİRKETLERİN VE YAPI KOOPERATİFLERİNİN SÖZLEŞMELİ AVUKAT BULUNDURMA ZORUNLULUĞU

Esas sermayesi 250.00,00 TL ve üzeri olan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatiflerinin sözleşmeli avukat bulundurma zorunluluğu, 1136 s. Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesinin 3. fıkrasında; “Dava açmaya yeteneği olan herkes kendi davasına ait evrakı düzenleyebilir, davasını bizzat açabilir ve işini takip edebilir. Ancak, Türk Ticaret Kanununun 272 nci maddesinde ön görülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır. Bu fıkra hükmüne aykırı davranan kuruluşlara Cumhuriyet savcısı tarafından sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için, sanayi sektöründe çalışan onaltı yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan, asgarî ücretin iki aylık brüt tutarı kadar idarî para cezası verilir.” şeklinde hüküm altına alınan kanun maddesinden kaynaklanmaktadır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki her ne kadar kanunda, Türk Ticaret Kanunu’nun 272. Maddesine atıf yapılmışsa da bu madde eski olan 6762 s. Türk Ticaret Kanunu’nun 272. Maddesi olup bunun yerine yürürlükte bulunan 6102 s. Türk Ticaret Kanunu’nun 332. maddesi geçerlidir. İlgili kanun hükmünün 1. fıkrasında; “Tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye ellibin Türk Lirasından ve sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi yüzbin Türk Lirasından aşağı olamaz. Bu en az sermaye tutarı Cumhurbaşkanınca artırılabilir.” şeklinde hüküm altına alınmıştır. Anonim şirket kurulduktan sonra esas sermayesinin artırım yoluyla 250.000,00 TL ve üzeri olması halinde de sözleşmeli avukat bulundurma zorunluluğu geçerlidir.

Sermayesi 250.000,00 TL üzeri olan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatiflerinin sözleşmeli avukat bulundurmasının zorunlu hale getirilmesinde kanunun amacı, iş yapılırken avukattan hukuki danışmanlık ve görüş alınarak hareket edilmesi ve neticesinde ortaya çıkması muhtemel uyuşmazlıkların en az seviyeye indirilmesidir. Esasen önleyici hukuk hizmetinin, gerek özel kişiler gerekse de tüm tüzel kişiler için uygulanması hukuki anlaşmazlıkların azaltılması noktasında çok önemlidir ancak kanun koyucu, yalnızca anonim şirket ile yapı kooperatifleri için zorunluluk getirmiştir. Bu kanun düzenlemesi ile avukatların iş imkanları artırılmasının amaçlandığı kimi çevrelerce iddia edilmişse de bu iddialar konunun tekdüze değerlendirilmesinden kaynaklanmaktadır.

Anonim şirketler, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirketlerdir. Yani ortaklarının, şahsi malvarlıklarına ilişkin riskler en az seviyeye indirilmiştir. Hal böyle olunca da gerek anonim şirketlerin gerekse de anonim şirketlerin iş yaptığı kişi veya kişilerin, hukuki ve ekonomik açıdan menfaatlerinin korunmasının amaçlandığı görülmektedir. Buna ilişkin olarak 5728 sayılı kanununun 329. maddesiyle değiştirilen Avukatlık Kanunu’nun 35. Maddesinin üçüncü fıkrasının “anonim şirketler” yönünden iptaline karar verilmesi istemi, kanunun anayasa uygun olması nedeniyle kabul edilmemiştir. Anayasa Mahkemesinin; 30.06.2011 Tarihli, 2010/10 Esas ve 2011/110 Karar sayılı kararında, “ Başvuru kararında itiraz konusu kural ile getirilen avukat bulundurma zorunluluğunun kapsamının açık ve net olarak belirlenmediği ileri sürülmekte ise de, itiraz konusu kuralın gerekçesinde yargı önüne giden uyuşmazlıkların büyük bir kısmının hukukî ilişki kurulurken gerekli özenin gösterilmemesinden kaynaklandığı belirtildiğinden, yapılan düzenleme ile anonim şirketlerin sadece taraf oldukları davalarda değil, hukuki uyuşmazlık doğmadan önce de avukat bulundurarak, avukatın hukuki yardımından yararlanmalarının amaçlandığı anlaşılmaktadır.” şeklinde görüş ortaya çıkmıştır.

Avukat ile anonim şirket veya yapı kooperatifi arasında yapılacak sözleşmenin unsurları, avukatın sözleşmeyi ve serbest meslek makbuzlarını bağlı bulunduğu baroya bildirmesi, kısacası avukatın yapılan sözleşmeden kaynaklı bir takım sorumlulukları Türkiye Barolar Birliği Avukatlık Kanunu Yönetmeliği’nin düzenlenmiştir.
Sözleşme yapılması ve sözleşmede bulunması gereken hükümler, MADDE 73/A: Sürekli avukatlık hizmeti içeren çalışma şekillerinde, 1136 sayılı Avukatlık Kanununa ve Avukatlık Asgari Ücret Tarifesine uygun, yazılı sürekli avukatlık hizmetleri sözleşmesi düzenlenmesi zorunludur. Bu sözleşme taraf sayısından bir fazla nüsha olarak hazırlanır. Birer
nüshası taraflara, bir nüshası da sözleşmenin tarafı olan avukat tarafından kayıtlı olduğu baroya verilir. Sözleşme metninde uyuşmazlık çıkması halinde
Baroda saklanan nüshaya itibar edilir.
Her baro sözleşmeler için ayrıca bir kayıt defteri tutar ve bu deftere yıl bağlantılı sıra numarasına göre sözleşmeler kayıt edilir. Kaydı yapılan sözleşme kayıt sıra numarasına göre sözleşmeler klasöründe, bir fotokopisi de avukatın sicil dosyasında saklanır.
Sözleşmede;
a) İş sahibinin adı, soyadı, mesleki ya da ticari unvanı, adresi, vergi/T.C. kimlik numarası,
b) Avukatın/avukatlık bürosunun/avukatlık ortaklığının adı, soyadı, unvanı, vergi/T.C. kimlik numarası,
c) İşin tanımı,
ç) Avukatlık ücreti ve bu ücretin ödenme şekli,
d) Sözleşme hükümlerinin Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi değişikliklerine uyarlanacağı,
e) Süresi,
g) Sona erme koşulları,
ğ) İşin harç ve giderlerinin iş sahibine ait olduğu, bunların peşin olarak ya da avukatın ilk talebinde derhal ödenmesi gerektiği, sözleşmede yazılı
adresin avukatın bu konudaki taleplerini ileteceği adres olduğu, bu adrese yapılan tebligatların iş sahibine yapılmış sayılacağı,
h) yer alır.”

Serbest meslek makbuzu veya bordro düzenlenmesi ve baroya ibraz MADDE 73/B –1136 sayılı Avukatlık Kanunu kapsamındaki sürekli avukatlık hizmeti içeren çalışma şekillerinde sözleşmelere göre tahsil edilen avukatlık ücretine ilişkin serbest meslek makbuz veya bordro örnekleri, her yıl sonunda avukat tarafından bir liste ekinde kayıtlı olduğu baro başkanlığına sunulur. Bu belgeler avukatın sicil dosyasında saklanır.”

Sözleşmeli avukat ile çalışan tüzel kişinin avukata ödeyeceği ücret, yürürlükteki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’nin altında olamaz. Ayrıca takip edilen dava, takip ve işlerde bu tarifeye göre hesaplanacak avukatlık ücreti yıllık avukatlık ücretinin üzerinde olduğu takdirde aradaki eksik miktar avukata ayrıca ödenir.

Kanun maddesinde belirtilen anonim şirketler ile yapı kooperatiflerinin, sözleşmeli avukat bulundurmaması halinde bulundurmadıkları her ay için olacak şekilde karşılaşacakları yaptırım idari para cezasıdır. Bu para cezasının 2023 yılı için aylık miktarı 10.008,00 TL’dir. Şirket merkezlerinin bulunduğu yer baroları tarafından cumhuriyet başsavcılığına yapılacak suç duyurusu ile cumhuriyet başsavcısı tarafından yapılacak araştırma neticesinde idari para cezası verilir. Türkiye Barolar Birliği Avukatlık Kanunu Yönetmeliği’nin, Kanuna uygun davranmayan tüzel kişiler ve yıllık rapor başlıklı madde 73/C’de “1136 sayılı Avukatlık Kanununun 35 inci maddesinin üçüncü fıkrasına aykırı davranan tüzel kişiler, merkezlerinin bulunduğu yer barosu tarafından takip edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulur. Baro başkanlığı bu konudak içalışmaların sonuçlarını sözleşmeye taraf olan avukatları da içeren bir rapor ile her yılsonunda Türkiye Barolar Birliğine bildirir.” şeklinde düzenlenmiştir. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen idari para cezasına tüzel kişinin itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz mercii sulh ceza hakimliğidir.

Sözleşmeli avukat; sözleşmeler hazırlama, ortaya çıkması muhtemel hukuki ihtilafların ortaya çıkmasını engelleme, tüzel kişiyle çalışanları arasındaki hukuki ilişkileri düzenleme, anonim şirket ile iş yaptığı şirket veya kişiler arasındaki ilişkileri düzenleme, ilgili mevzuatlar hakkında tüzel kişiyi bilgilendirme, mevcut dava ve hukuki uyuşmazlıkları takip etme, vb birçok işi yerine getirmektedir.

AV. BUĞRA ANIL AKSU